Wat is de Method of Levels?

Rotstekening mol, Albuquerque

Method of Levels (MOL) is de gesprekstherapie die vanuit de Perceptual Control Theory is ontwikkeld om mensen te helpen de controle weer te hervinden.

Controle, Conflict en Reorganisatie

Het idee vanuit PCT is dat controle voortdurend, op alle niveaus in jezelf plaatsvindt en dat controlesystemen veel manieren hebben om de controle te behouden of te herstellen. Dat werkt over het algemeen prima: je hebt de hele dag kleine problemen die je de hele dag zonder veel paniek oplost doordat je controlesystemen zelf reorganiseren en nieuwe manieren ontwikkelen om controle te behouden.

Maar soms zit je vast. Als je twee dingen tegelijk wil, die niet tegelijkertijd kunnen, dan is er een conflict. Als ik graag aandacht wil hebben voor mijn ideeën, en tegelijkertijd bang ben om afgewezen te worden, dan durf ik niet te zeggen wat ik denk en krijg ik dus geen aandacht. Dat is een conflict: twee controlesystemen in mij hebben incompatibele doelen. Zo’n conflict kan je gijzelen: doordat er geen goede middenweg is, blijf je vastzitten. Op dat moment is er reorganisatie nodig: vanuit een hoger niveau zou de controle kunnen worden hersteld. Wat maakt het voor mij belangrijk om aandacht te krijgen? Wat maakt dat ik bang ben om afgewezen te worden? Wanneer ben ik groot genoeg om te durven te gaan staan?

Gesprekken om de controle te hervinden

Een gesprek met een therapeut kan je helpen om de controle te hervinden als je zelf vastzit. Als je zelf niet doorhebt welke kanten er allemaal aan je trekken in een intern conflict, kan een gesprek met een opmerkzame ander je helpen om je bewust te worden van wat er in je leeft. Als je het moeilijk vindt om bepaalde gevoelens of gedachten uit te spreken, dan helpt het als een ander nieuwsgierig en zonder oordeel doorvraagt. Een Method of Levels (MOL) gesprek gaat precies daarom.

Weinig doen en veel laten

Een goede MOL-therapeut zit de cliënt zo min mogelijk in de weg. Door alles wat niet nodig is weg te laten, is de procedure eigenlijk heel simpel. De MOL-therapeut doet maar twee dingen:

  1. De therapeut stelt nieuwsgierige vragen die aansluiten bij waar de cliënt op dit moment met zijn aandacht is.
  2. De therapeut merkt signalen op van achtergrondgedachten of half-bewust aanwezige percepties en benoemt deze.

Al het andere dat hulpverleners vaak doen (het begrijpen, toetsen, diagnostiseren, adviseren, uitleggen, structureren, samenvatten, interpreteren) laat je weg. Zo krijgt de cliënt de volle ruimte om de eigen controle te hervinden.

Vier doelen van MOL

Een MOL-gesprek biedt een balans van vier doelen op hoog niveau: controle, exploratie, opmerken en erbij blijven.

Het MOL model van de Hullu, Mansell, Churchman (in preparation)

De cliënt heeft de controle

De controle tijdens de sessie ligt steeds zo veel mogelijk bij de cliënt. De cliënt bepaalt of en wanneer de afspraak plaatsvindt en de cliënt bepaalt het onderwerp van het gesprek, ook gedurende het gesprek zelf. De therapeut biedt de cliënt zoveel mogelijk ruimte voor de eigen controle door zelf weinig te praten, de cliënt te laten bepalen waarover gepraat wordt, meer te volgen dan te sturen en feedback van de cliënt te gebruiken om weer te kunnen aansluiten.

Voorbeelden van vragen van de therapeut die de controle versterken:

  • Waar wil je het over hebben?
  • Hoe vind je het gesprek zo gaan?
  • Waar wil je de draad weer oppakken?

Open ruimte om te exploreren

Een belangrijk doel van een MOL-gesprek is het verkennen van alle percepties die verbonden zijn aan het probleem waar de cliënt over wil praten. Door het stellen van korte, open, nieuwsgierige vragen helpt de therapeut de perceptuele hiërarchie van de cliënt te verkennen, rondom het probleem dat centraal staat op dat moment. Bijvoorbeeld door te vragen:

  • Wat is het probleem van het probleem?
  • Wat zie je nu voor je?
  • Wat gebeurt er in je lichaam?
  • Hoeveel afstand is er tussen die twee?

Door ruimte te bieden voor exploratie zorgt de therapeut ervoor dat alle kanten van het probleem in beeld komen. Door nieuwsgierig te zijn naar alle aspecten, geen sturende vragen te stellen, gericht te zijn op het probleem van het probleem, niet in de weg te zitten (met oordelen of ongemak van de hulpverlener) geeft de therapeut die vrije ruimte veilig vorm.

Opmerken van alles wat zich roert

Alleen het bieden van ruimte is niet genoeg; de therapeut heeft ook de belangrijke taak om op te merken wat zich op dat moment in de cliënt voordoet. Achtergrondgedachten, kleine verstoringen, melden zich op het moment dat er een conflict onder het oppervlak speelt. Als de cliënt op de voorgrond een verhaal vertelt en daartussendoor een opmerking maakt als: ‘wat stom van me’, dan is het de taak van de therapeut om die verstoring op te merken. Door die achtergrond ook in het gewaarzijn te brengen, komen de verschillende kanten van het conflict in beeld.

Voorbeelden van vragen:

  • Je lacht?
  • Wat gebeurt er nu?
  • Je balt je vuisten?
  • Je zegt: ‘Wat stom van me’?

Deze verstoringen kunnen veel verschillende vormen hebben: verbale verstoringen (‘grappig eigenlijk’) of non-verbale verstoringen (het hoofd in de handen verbergen). Percepties kunnen zich afspelen op verschillende niveaus en dus de vorm aannemen van beelden, gedachten, herinneringen, gevoelens, een drang of een gedachte. Als therapeut gebruik je je sensitiviteit om die verstoringen in het hier-en-nu op te merken, ook als die het lopende verhaal onderbreken. De MOL-therapeut zit de cliënt dicht op de huid.

Blijf bij de pijn

De aandacht tijdens het MOL-gesprek is steeds rond de pijnlijke aspecten van het probleem. Doordat de cliënt geen uitleg hoeft te geven (want de hulpverlener hoeft het niet te begrijpen) kan de cliënt zelf veel dichter bij het probleem blijven. De therapeut stelt korte, specifieke, concrete vragen over het huidige probleem en helpt daardoor de aandacht te houden op juist die aspecten die pijnlijk zijn, zodat de reorganisatie op dat gebied plaats kan vinden.

Voorbeelden van vragen:

  • Hoe is het om die twee kanten nu zo voor je te zien?
  • Je kijkt weg, wat gebeurt er?
  • Hoe is het voor je om dit zo uit te spreken?

Het uiteindelijke doel: Effectieve Reorganisatie

Door de balans van deze vier aspecten helpt de therapeut effectieve reorganisatie op gang te brengen bij de cliënt. Waar de cliënt eerst vastzat, merkt deze dat het proces nu weer kan gaan stromen.

Leer de MOL kennen

Ik leerde Method of Levels gesprekstherapie en PCT kennen toen ik op zoek was naar een theorie die me ondersteunde in het ontwikkelen van de cursus Psychologische Gespreksvoering aan de Open Universiteit. Het boek dat we daarvoor gebruiken, van Lang en van der Molen (2020), biedt globaal wat inzicht en handige vaardigheden, maar geen achterliggende theorie of een duidelijke methode. Met de MOL en de PCT vielen alle puzzelstukjes op hun plaats. Method of Levels is dan ook heel geschikt om als beginnende psycholoog je vaardigheden te ontwikkelen, of als gevorderde hulpverlener je vaardigheden op het goede spoor te krijgen. Ik voer zelf ook het liefste een MOL gesprek als ik met mezelf in de knoop zit: het is een heel respectvolle en aandachtige methode die je als cliënt zelf de meeste ruimte geeft om je probleem te verkennen en te helpen veranderen.

Wil je weten of wat je doet past bij MOL of checken hoe goed je de MOL beheerst? Gebruik dan eens de MOLFI – een instrument om de kwaliteit van MOL sessies te beoordelen. In dat instrument komen de vier principes hierboven terug.

Je kunt MOL leren kennen door een cursus te doen of door je zelf te verdiepen in de theorie en aan te sluiten bij de verschillende mogelijkheden tot intervisie. Neem ook gerust contact met me op voor meer informatie over de laatste ontwikkelingen.

Welke vraag zal ik stellen?
Hiërarchische organisatie van percepties
Wat ervaar je nu?