Blijven plakken aan bakvideo’s
Ik merkte laatst verrast op dat ik het aangenaam vond om op Youtube naar bakvideo’s te kijken. Met een guilty pleasure verlustigde ik me aan beelden van soepel deeg en perfecte broodjes. Tot ik er dankzij een debunking video van de Britse kok Ann Reardon achter kwam dat veel bakvideo’s nep zijn: ze vertellen je vaak net niet wat je moet weten om het na te doen en het is meer illusionisme dan kookkunst. Het gaat ze niet om lekker eten, maar om je aandacht.
Zie ze vals spelen
De clickbait video’s volgen een vast recept, dat begint met de wervende, vrolijke, veelbelovende titel: 12 fantastic bake hacks that everyone should know! De thumbnail van de video is een plaatje dat een probleem perfect belooft op te lossen: bijvoorbeeld het perfect doorsnijden van chocolade zonder dat het breekt. De opmaak is aantrekkelijk, vrolijke kleuren, korte video. Klik, daar ga je.
Vervolgens krijg je achter elkaar lifehacks of kooktrucs gepresenteerd, met een opzwepend muziekje of een fijne stem. Dat de meeste gerechten nep zijn, de recepten onhaalbaar, de lifehacks onhandig, maakt je op dat moment niet uit. Je kijkt door, want je wil weten hoe je chocola zo mooi kan snijden. Alleen dat leer je niet. Er klopt niets van. Je krijgt achter elkaar trucs voorgeschoteld, maar de beloofde truc zit er niet bij. Toch blijf je kijken. Waarom?
Begrijpen hoe ze jouw aandacht stelen
Om te begrijpen hoe het komt dat je blijft kijken, kan je PCT gebruiken. PCT begrijpt gedrag vanuit de controle van perceptie. Je gedrag is erop gericht om je verwachting waar te maken, om precies de ervaring te hebben die je wíl hebben. Zolang je doel niet bereikt is, zul je iets doen om het doel te proberen te bereiken, en zo blijf je kijken in de hoop dat de volgende video het verwachte antwoord levert. Dat weten ze kennelijk goed bij de content farms waar ze clickbait video’s produceren om je aandacht gevangen te houden. Ze maken video’s die zo goed werken dat er honderden miljoenen mensen naar kijken, en zo verdienen ze aan advertenties. Het algoritme van Youtube beloont zulke video’s en zo krijg je er meer en meer op het platform. De video’s zijn expres zo gemaakt dat ze beginnen met een belofte, waardoor je verwachting hoog is. De titel en thumbnail geven je een verlangen: zo mooi, zo lekker, zo schokkend! Vervolgens is hun truc dat ze dat verlangen juist niét waarmaken. Ze snappen dat gedrag niet doorgaat omdat het beloond wordt, maar doordat het gedrag net genoeg niét beloond wordt. Zolang je doel niet bereikt is, blijf je kijken. Maar hoe je chocolade kan snijden zonder je bonbon te verpesten, dat staat er niet bij. En die 8 trucs blijken er 13 of 25, het gaat maar door, je verliest het overzicht. Dus blijf je kijken. Precies wat de makers willen.
PCT als antigif
Wat is de les? Succesvolle videobedrijven leveren juist niét wat ze beloven. Zo houden ze je aan het lijntje, bespelen je verlangen en kapen zo je aandacht. Je aandacht levert hen geld op, maar kost jou tijd en energie die je aan iets beters had willen besteden. Als ik stilsta bij de doelen die ik zelf nastreef als ik me zo in video’s verlies, dan gaat het mij erom dat ik mijn kookkunsten verbeter, mijn gasten verras en samen kan genieten van iets lekkers. Dat zijn heel andere en veel menselijker doelen dan de koude doelen van de producenten: clicks, views, aankopen.
Helpt kennis van PCT dan als antigif? Als je je bewust bent van het doel van wat je op dat moment aan het doen bent, dan geef je jezelf ook de ruimte om dat doel op andere manier te vervullen. Vraag je af: Is wat ik hier doe in overeenstemming met mijn doel? Bereik ik zo wat ik wil? Als ik er niet uitkom, kan ik mezelf MOL vragen stellen: Wat merk ik bij mezelf op als ik stilsta bij wat er in me gebeurt? Hoe is het voor me, om zo te blijven klikken en kijken? Vanuit die vragen en het spoor dat je volgt krijg je in beeld wat er echt aandacht nodig heeft.
Recept voor voedzaam gebak
Stap 1: De error opmerken
Error is de pct-term voor het verschil tussen je doel (je wens, je verwachting) en je huidige waarneming van hoe het nu is. Als je ervaring nu niet is zoals je wil dat die is, dan geeft dat error. Die error is voelbaar, als gevoelens, vooral als er verandering optreedt. Het gevoel van onrust en de guilty pleasure die de onrust stilt, is dus een signaal dat er in mijn binnenwereld wat gaande is. Dat er naast pleasure ook guilt speelt, is niet waar het om gaat. Als ik meer stil sta bij het gevoel op dat moment merk ik op dat ik me somber voel.
Stap 2: Het perspectief verbreden
Voordat ik zo stilstond bij mijn gevoel had ik weinig aandacht voor wat er in me leefde. Ik klikte automatisch op het volgende filmpje wat me aanstond. Vanuit die toestand had ik geen zicht op het grotere plaatje: wat wil ik op dit moment en wat wil ik vanavond? Wat wil ik in mijn bestaan? Door vanuit stap 1 uit te breiden naar wat er nog meer in me leeft, kan het perspectief uitbreiden. Ik merk op dat mijn sombere gevoel samenhangt met te veel consumeren en te weinig produceren. Met alleen zijn in een beperkte wereld.
Stap 3: Bewust worden van doelen
Als ik iets anders wil dan me willoos overleveren aan het algoritme van Youtube, dan vraagt dat om meer zelfsturing, vanuit hogere niveaus. Door jezelf vragen te stellen kan je helder krijgen wat je doelen zijn.
- Waar ben ik eigenlijk mee bezig?
- Is wat ik hier doe in overeenstemming met mijn doel(en)?
- Bereik ik zo wat ik wil?
- Hoe is het om dit (klikken en kijken) te doen?
- Zijn er andere dingen die ik belangrijk vind?
- Als ik mijn doelen naast elkaar leg, wat roept dat op?
Stap 4: Controle hervinden
Als je in beeld hebt wat je grotere doelen zijn, naar welk gevoel je op zoek bent, welke waarde je mist in je leven, wat echt belangrijk is, dan kun je ook weer bij die wensen stilstaan. Vaak komen er dan vanzelf manieren op om die doelen te bereiken. Je fantaseert over een feestje als corona is afgelopen, je zoekt een video op die je bewaard had om later te bekijken, je gaat naar buiten en aait de kat. Ineens voer je een nieuw programma (PCT level 9) uit dat zinvoller is dan de guilty pleasure.
Ik merkte in mezelf op dat ik me verloren voelde in de stilte van corona en het miste om voor veel mensen te koken. Ik belde mijn moeder en kocht na wat aansporing van haar kant een enorm en betrouwbaar kookboek.
Eva de Hullu
